Powrót

Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma

19 kwietnia 2021 roku budowa Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma została zakończona. Projekt powstał dzięki współpracy Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i Stacji Muranów.

19 kwietnia 2021 roku budowa Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma została zakończona. Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma, autorstwa Łukasza Mieszkowskiego i Marcina Urbanka, pojawiło się na mapie Warszawy dzięki partnerstwu Stacji Muranów, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Społecznego Komitetu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma, ponad 40 darczyńców z Polski i świata oraz wielu innych ludzi, którzy dołożyli wszelkich starań, aby godnie upamiętnić bohaterów grupy Oneg Szabat.

IDEA 


Słowa od twórców:

„Chcieliśmy, aby upamiętnienie miało modernistyczną i minimalistyczną formę, oraz abstrakcyjną, a jednocześnie czytelna symbolikę.

Sześcian ze szkła konstrukcyjnego opiera się na szklanej pokrywie, zamykającej otwór w suficie komory. Komora wykonana z betonu architektonicznego ma symbolizować wnętrze piwnicy, ale jej nowoczesny wygląd nie wywołuje mylnego odczucia, że obcujemy z oryginalną, historyczną przestrzenią. Pokrywa umożliwia bezpieczne zaglądanie w głąb komory, a jednocześnie utrzymuje sześcian, stwarza wrażenie jego wznoszenia się, na osi utworzonej przez ciemny szyb w podłodze, z komory w światło dnia. Sześcian jest jednocześnie miejscem, w którym proponujemy umieszczenie fotokopii testamentu Grabera – materialnego artefaktu symbolizującego maszynopisy, druki ulotne czy plakaty ocalałe w Podziemnym Archiwum.

Aby żadna inna bryła nie konkurowała z rozświetlonym, wznoszącym się ponad poziom gruntu szklanym sześcianem, tekst upamiętnienia umieściliśmy na granitowych płytach, których rytm prowadzi odwiedzających w kierunku upamiętnienia.”

Łukasz Mieszkowski

Marcin Urbanek

twórcy projektu upamiętnienia

DARCZYŃCY


 

Projekt powstał dzięki ponad 40 darczyńców z Polski, Stanów Zjednoczonych, Izraela. Dziękujemy wszystkim osobom, które wsparły projekt. Listę darczyńców można znaleźć tutaj.

HISTORIA


Ta historia zaczęła się w sobotę. Jesienią 1940 roku grupa kilkudziesięciu osób żyjących w warszawskim getcie zaczęła się regularnie spotykać, aby zbierać i opracowywać szeroko pojętą dokumentację losów polskich Żydów pod okupacją niemiecką. W tym czasie nie wiedzieli jeszcze, że nasilające się prześladowania przerodzą się w masową eksterminację ich narodu, a praca, której się podjęli, stanie się najważniejszym świadectwem Zagłady. Spotykali się w soboty, dlatego też przyjęli nazwę Oneg Szabat, co w języku hebrajskim oznacza „radość soboty“.

Spotykali się w budynku przy ulicy Tłomackie 3/5, tuż obok Wielkiej Synagogi, gdzie mieściła się Główna Biblioteka Judaistyczna oraz Instytut Nauk Judaistycznych. Dziś w tym samym budynku – należącym do Stowarzyszenia ŻIH w Polsce, obecnej siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma– jest przechowywane Archiwum.

Na czele tajnej organizacji stanął Emanuel Ringelblum. Do tej „wspólnoty braterskiej” należały osoby z różnych środowisk i grup społecznych: dziennikarze, pisarze, nauczyciele, ekonomiści, przedsiębiorcy, rzemieślnicy, uczniowie — osoby o różnych poglądach i zainteresowaniach, mające na celu przedstawienie wszechstronnego obrazu życia Żydów podczas wojny.

Każda z osób realizowała przydzielone jej zadanie. Część współpracowników zajmowała się sprawami dokumentacyjno-ewidencyjnymi, inne skupiły się na zbieraniu relacji i ich opracowaniu. Niektórzy śledzili życie codzienne mieszkańców, byli też twórcy, których udział w pracach zespołu polegał na dostarczaniu własnych tekstów naukowych, relacji lub utworów literackich.

W Archiwum znajdują się także świadectwa dostarczone przez wiele anonimowych osób. Na „liście adresowej” sporządzonej przez Hersza Wassera obok najbliższych współpracowników zespołu znajdują się także członkowie ich rodzin i osoby, o których nic nie wiemy (pod nazwiskami tych ostatnich mogą ukrywać się niezidentyfikowani autorzy i kopiści).

Z autorów, których znamy z imienia i nazwiska, wojnę przeżyła tylko trójka: Hersz Wasser — sekretarz Ringelbluma, jego żona Bluma oraz Rachela Auerbach. Dzięki wskazówkom Hersza Wassera udało się we wrześniu 1946 r. odnaleźć pierwszą część Archiwum przy ul. Nowolipki. Na drugą natrafiono przypadkiem w grudniu 1950 r.

Członkowie grupy Oneg Szabat codziennie ryzykowali życiem, usiłując wszelkimi dostępnymi środkami pozostawić po sobie, swojej społeczności i wspólnym cierpieniu świadectwo dla świata i innych czasów. To była misja. Dla wielu z nich ten obowiązek okazał się silniejszy niż chęć ocalenia siebie.

 

SPOŁECZNY KOMITET UPAMIĘTNIENIA ARCHIWUM


Pomysł i projekt artystyczny Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma w tym właśnie miejscu, autorstwa Marcina Urbanka i Łukasza Mieszkowskiego powstał w roku 2009, zainspirowany wykładem prof. Jacka Leociaka. W 2015 roku zawiązał się w Warszawie społeczny Komitet Upamiętnienia Archiwum.

Łukasz Mieszkowski — artysta plastyk i historyk. Zajmuje się ilustracją książkową, komiksem, projektowaniem wystaw i architektury. Oprócz upamiętnienia Archiwum Ringelbluma jest, wraz z Marcinem Urbankiem i Piotrem Michalewiczem autorem m.in. budynku muzeum i upamiętnienia ośrodka zagłady w Sobiborze. Autor książki „Tajemnicza rana — mit czołgu w powstaniu warszawskim”, w Instytucie Historii PAN pisze doktorat zatytułowany „Smoki i wszy. Polska w czasie zarazy 1918-1922”. Przyjaciel Forum Dialogu, współzałożyciel Komitetu Budowy Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma.

Marcin Urbanek – architekt, wraz z Łukaszem Mieszkowskim pomysłodawca i twórca projektu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma, współautor Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, przebudowy i remontu Teatru Muzycznego ROMA w Warszawie, Muzeum i Upamiętnienia w Dawnym Nazistowskim Obozie Zagłady w Sobiborze, wystawy czasowej „Luter w Gdyni” w Muzeum Miejskim w Gdyni. Autor pomnika „Żołnierzom Drugiej Armii Wojska Polskiego” w Poznaniu.

Beata Chomątowska – dziennikarka, prezeska Stowarzyszenia Stacja Muranów, autorka kilku książek (ostatnia, „Betonia” była nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia), współautorka wystawy czasowej o “Tu Muranów” w Muzeum Polin.

Łukasz Prokop – współzałożyciel i wiceprezes stowarzyszenia Stacja Muranów, z którym zrealizował kilkanaście projektów z obszaru przestrzeni miejskiej i kultury. Działacz społeczny i inicjator powstania wielu warszawskich murali (m. in. Złego, Davida Bowie i Ludwika Zamenhofa). Pomysłodawca społecznego archiwum zdjęć Muranoteka.pl, współzałożyciel członek Komitetu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma. Z wykształcenia politolog i technik organizacji reklamy. Interesuje się: Warszawą, street artem i designem. Na codzień zarządza Stacją Muranów.

Aleksandra Engler-Malinowska – manager kultury i PR-owiec. Absolwentka Wydziału Zarządzania na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie. Koordynatorka na Polskę Europejskiego projektu “Transport nr 77” poświęconego nauczaniu o Zagładzie, skierowanego do młodych Europejczyków. Projekt jest afiliowany przy Memorial de la Shoah w Paryżu. W Polsce partnerami są Ministerstwo Edukacji Narodowej, Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie oraz POLIN. Muzeum Historii Żydów Polskich. Wieloletnia współpracowniczka Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w roli przewodniczki po Wystawie Głównej. Współpracowała  także z  m.in. ze Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny, Fundacją Centrum Taubego Odnowy Życia Żydowskiego w Polsce, Polską Agencją Prasową, Instytutem Lecha Wałęsy i innymi. Wspierała ekipę filmową realizującą film “Who will write our history” w reż. Roberty Grossman w Polsce.

Pomysłodawczyni  i koordynatorka realizacji projektu-muralu „Stacja Pomarańczarka” w Falenicy. Koordynatorka z ramienia Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych “Stacja Muranów” działań w ramach projektu „Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma”. Członkini Zarządu Stowarzyszenia “Stacja Muranów”. Prywatnie – dziewczyna z Nowolipek, konkretnie z bloku, którego okna wychodzą na skwer Upamiętnienia.

Tomasz Kapliński – adwokat prowadzący od kilkunastu lat własną kancelarię adwokacką, współzałożyciel oraz członek zarządu organizacji pozarządowej Stowarzyszenie “61” mającej na celu monitorowanie realizacji programów i obietnic wyborczych władzy ustawodawczej i wykonawczej w Polsce i publikującej wyniki monitoringu na stronie www.mamprawowiedziec.pl. Zaangażowany w prace samorządu Adwokatury warszawskiej i krajowej, w szczególności przez wiele lat był sędzią w Wyższym Sądzie Dyscyplinarnym Adwokatury. Uczestniczy w działaniach na polu dialogu polsko-żydowskiego, wspiera i współpracuje z Forum Dialogu, jest członkiem Komitetu Budowy Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma.

Paulina Kieszkowska-Knapik –  Wspólnik KRK Kieszkowska Rutkowska Kolasiński Paulina Kieszkowska-Knapik, adwokatka, od 20 lat doradza przedsiębiorcom i organizacjom branżowym w zakresie prawa ochrony zdrowia, w tym zwłaszcza prawa farmaceutycznego, ustawy refundacyjnej i ustawy o działalności leczniczej najpierw pracując w międzynarodowych kancelariach, a od 2014 prowadząc wraz ze wspólnikami własną kancelarię KRK. Od wielu lat rekomendowana przez polskie (Rzeczpospolita i Dziennik Gazeta Prawna) oraz międzynarodowe (Chambers Europe, Who’s Who, PLC Which Lawyer) rankingi jako najlepszy specjalista prawa farmaceutycznego w Polsce. Doradza pro bono organizacjom pacjentów. Jest laureatką nagrody Prawnika Roku 2016 w kategorii spraw precedensowych rankingu Rzeczpospolitej przyznanej jej za prowadzenie spraw pro bono dla pacjentów w sporach o finansowanie terapii, a także nagrody – Kryształowej Gwiazdy Krajowego Forum Chorób Rzadkich. Ma także tytuł Kobieta adwokatury 2017. Paulina Kieszkowska-Knapik jest również współzałożycielką Fundacji Lege Pharmaciae. Działa także w Obywatelskim Forum Legislacji przy Fundacji Batorego. Jest współzałożycielką inicjatywy #Wolnesądy. Jest także zaangażowana w działalność Forum Dialogu.

Więcej o Komitecie na stronie Stacji Muranów