Marian Turski przyszedł na świat w 1926 roku w Druskienikach, a dorastał w Łodzi. W trakcie II wojny światowej trafił do getta łódzkiego, skąd został deportowany do Auschwitz-Birkenau. Przetrwał Zagładę, co na zawsze ukształtowało jego spojrzenie na świat i uczyniło z niego nie tylko strażnika pamięci o zbrodniach nazistowskich, ale także orędownika pojednania między narodami. Nigdy nie pozwolił, aby tragiczna przeszłość odebrała mu wiarę w ludzi i możliwość dialogu międzykulturowego.
Po zakończeniu wojny Marian Turski związał swoje życie z dziennikarstwem i historią. Przez wiele lat pracował w tygodniku „Polityka”, gdzie pełnił funkcję redaktora działu historycznego. Jego artykuły były znane z głębokiej refleksji nad losem jednostki w burzliwym XX wieku.
Najważniejszym aspektem jego działalności społecznej była jednak aktywność w Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Przez dziesięciolecia z ogromnym zaangażowaniem popularyzował wiedzę o historii polskich Żydów. Był jednym z głównych orędowników budowy i działalności Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. Dzięki jego wysiłkom Muzeum POLIN zdobyło międzynarodowe uznanie jako centrum dialogu, edukacji, badań naukowych oraz pamięci o polskich Żydach. Jego inicjatywy miały zawsze na celu budowanie mostów pomiędzy przeszłością a przyszłością, tak aby młodsze pokolenia mogły zrozumieć wagę historii i czerpać z niej mądrość.
Działalność Mariana Turskiego wykraczała daleko poza granice Polski. Był współtwórcą wielu inicjatyw międzynarodowych, które miały na celu walkę z antysemityzmem i wszelkimi formami nietolerancji. Przez lata współpracował z instytucjami europejskimi oraz organizacjami praw człowieka. Jego nieustanne zaangażowanie przyniosło mu liczne odznaczenia i wyróżnienia, w tym francuski Order Legii Honorowej oraz polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Jednym z najważniejszych momentów w jego życiu była przemowa z 2020 roku, wygłoszona podczas 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau. Jego słowa o konieczności „niebycia obojętnym” stały się przestrogą dla całego świata i jednym z najważniejszych przesłań jego życia. Był to apel człowieka, który widział, jak obojętność i wykluczenie mogą prowadzić do największych tragedii.
Dziś żegnamy Mariana Turskiego z ogromnym bólem, ale i z głęboką wdzięcznością za wszystko, co nam przekazał. Jego życie było dowodem na to, że nawet w obliczu najstraszniejszych doświadczeń człowiek może wybrać drogę solidarności i miłości do świata. Jego słowa i czyny będą nam stale przypominać, że nie wolno dopuścić do powtórzenia się historii.
W imieniu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny oraz wszystkich jego współpracowników składamy najserdeczniejsze kondolencje córce i wnukom Mariana Turskiego. Łączymy się z Wami w bólu, wiedząc, że wspólnota, którą stworzył Marian Turski, będzie trwała nadal.
Baruch dayan ha’emet.
ps. księga pamiątkowa dedykowana Marianowi Turskiemu będzie dostępna w Muzeum POLIN od środy, 19.02.2025 od godziny 10:00.