Prawie 80 lat temu, latem 1942 r., przy dawnej ul. Nowolipki 68, dwóch nastolatków i ich nauczyciel zakopali pierwszą część Archiwum Ringelbluma. Dawid Graber, Nachum Grzywacz i Izrael Lichtensztajn byli członkami grupy Oneg Szabat (hebr. Radość Soboty), założonej przez dr Emanuela Ringelbluma tajnej organizacji, której celem było wszechstronne dokumentowanie życia i śmierci polskich Żydów pod okupacją niemiecką. Żaden z nich nie przeżył wojny.
Druga część Archiwum Ringelbluma została zakopana w tym samym miejscu, prawdopodobnie w lutym 1943 r. Z grupy Oneg Szabat ocalały trzy osoby – Rachela Auerbach oraz Hersz i Bluma Wasser, którzy po wojnie rozpoczęli poszukiwania Archiwum, jednego z najważniejszych świadectw o Zagładzie.
Pierwszą część Archiwum odnaleziono w ruinach budynku przy Nowolipki w 1946 r., drugą w 1950 r. Od tego czasu Archiwum, zawierające ponad 35,000 stron dokumentów, znajduje się pod opieką Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce w depozycie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. W 1999 r. Archiwum zostało wpisane przez UNESCO na Listę “Pamięć Świata” jako zabytek światowego dziedzictwa.
Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma, autorstwa Łukasza Mieszkowskiego i Marcina Urbanka, pojawia się dzisiaj na mapie Warszawy dzięki partnerstwu Stacji Muranów, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Społecznego Komitetu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma, ponad 40 darczyńców z Polski i świata oraz wielu innych ludzi, którzy dołożyli wszelkich starań, aby godnie upamiętnić bohaterów grupy Oneg Szabat.
Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych „Stacja Muranów” razem z Komitetem Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma przeprowadziły działania administracyjne w Urzędzie Dzielnicy Wola, umożliwiające realizację Upamiętnienia. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce odpowiadało za zebranie środków na budowę Upamiętnienia oraz za cały proces realizacji.
Zapraszamy Państwa do obejrzenia materiału wideo, którym podsumowujemy zakończenie budowy Upamiętnienia i do odwiedzania skweru przy ul. Nowolipki 28.
Oddajemy hołd bohaterom, dla których przekazanie prawdy o warszawskim getcie było ważniejsze niż życie.
Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych “Stacja Muranów”
Społeczny Komitet Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma
Inicjatorzy Upamiętnienia: Społeczny Komitet Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma
Partnerzy: Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych “Stacja Muranów”, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
Projekt Upamiętnienia: Marcin Urbanek, Łukasz Mieszkowski
Darczyńcy-Mecenasi: Oscar Kazanelson, Neocity Polska, Zygmunt Rolat, Ronson Development, Piotr Wiślicki
Darczyńcy-Współtwórcy: Bracia Alster, Sigrid i Borno Janekovic, Mark Katzenelson, Keemple Polska Sp. z. o. o., Marek i Agnieszka Nowakowscy, Rick Parasol, Andrzej Rojek, Juliusz Windorbski, White Stone Development, Krzysztof Zorde
Dziękujemy także pozostałym darczyńcom z Polski i zagranicy, którzy wsparli projekt.
Patronat: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Urząd Dzielnicy Wola M. St. Warszawy
Realizacja Projektu
Społeczny Komitet Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma: Aleksandra Engler-Malinowska, Tomasz Kapliński, Jacek Leociak, Łukasz Mieszkowski, Łukasz Prokop, Marcin Urbanek
oraz osoby wspierające prace Społecznego Komitetu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma: Eleonora Bergman, Katarzyna Górska, Paulina Kieszkowska-Knapik, Alicja Mroczkowska, Aleksandra Sajdak, Paulina Sobieszuk
Fundraising: Agnieszka Dulęba, Bartosz Dymarek, Aleksandra Maj, Anna Miszewska, Anna Szcześniak
Koordynacja: Beata Chomątowska, Michał Majewski
Administracja: Anna Moniewska
Opieka prawna: mec. Magdalena Małocha z “DMS Kancelaria prawnicza”, Kancelaria prawna TK Legal
Tłumaczenia i redakcja: Nili Amit, Havi Dreifuss, Dominika Gajewska, Aleksandra Król, Alan Lockwood, Dominik Wódz
Inspektor nadzoru: Konrad Gawrysiak
Kierownik budowy: Łukasz Matulaniec
Generalny wykonawca: Gemard Sp. z o.o.
Projektant konstrukcji: Piotr Szczepański
Prace szklarskie: Archa Inženiring d.o.o., Studiostopa
Projekt graficzny tablic: to/studio
Prace kamieniarskie: Imag Sp. z o. o.
Wykonanie kopii dokumentu: Musea Łukasz Smutek
Nadzór archeologiczny: Ryszard Cędrowski
Produkcja materiału filmowego: Jakub Gryżewski, Ivo Krankowski, Dominik Śmiałowski
Specjalne podziękowania za wsparcie dla: American Friends of POLIN Museum, Beit Lohamei HaGeta’ot, Alex Carnegie, Sam Kassow, Rafał Kowalczyk, Michał Krasucki, Katarzyna Madoń-Mitzner, Mateusz Matejewski, Avraham Novershtern, Anna Osińska-Cocker, Grażyna Orzechowska-Mikulska, Agnieszka Reszka, Adam Siwek, Krzysztof Strzałkowski, Grzegorz Tomczewski, Marian Turski, Tomasz Urzykowski, Marcin Wojdat, Małgorzata Wosińska, Michał Zadrzyński, Zarząd Gospodarowania Nieruchomościami Dzielnicy Wola, Ludwik Żmijewski
oraz Mieszkańcy Muranowa.