Projekt miał na celu zacieśnienie współpracy między polskimi i ukraińskimi instytucjami kultury oraz budowanie dialogu ponad podziałami. Była to nowa, wspólna inicjatywa Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny (SŻIH), Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Narodowego Muzeum Tarasa Szewczenki w Kijowie/Національний музей Тараса Шевченка (MNTSz) oraz Ukraińskiego Centrum Badań nad Zagładą w Kijowie/Український центр вивчення історії Голокосту (UCHS).
W ramach projektu zrealizowano: wizyty studyjne partnerów polskich w Ukrainie i partnerów ukraińskich w Polsce służące wzajemnemu uczeniu się i rozmowie o wyzwaniach, jakie niesie praca edukacyjno-kulturalna w obu krajach; warsztaty poświęcone analizie krajobrazu pamięci w Warszawie i w Kijowie oraz wydarzenie dla rodzin z dziećmi Play Muzeum. Festiwal rodzinny (Play музей. Сімейний фестиваль).
Na działania w ramach projektu złożyły się dwa moduły:
- Współpraca z Narodowym Muzeum Tarasa Szewczenki w Kijowie (MNTSz)
W ramach współpracy z MNTSz uczestnicy i uczestniczki pracowali nad stworzeniem nowej, innowacyjnej i atrakcyjnej oferty edukacyjnej Narodowego Muzeum Tarasa Szewczenki dla rodzin i szkół oraz zorganizowali wydarzenie dla rodzin z dziećmi pt. Play Muzeum. Festiwal rodzinny (Play музей. Сімейний фестиваль).
Play Muzeum. Festiwal rodzinny zorganizowany podczas wizyty grupy polskich ekspertek ds. edukacji i badań z Muzeum POLIN i SŻIH 22 czerwca 2019, przyciągnął tłumy (frekwencja: 150 osób na 100 zakładanych) oraz stał się przyczynkiem do dyskusji nad nową wizją programu edukacyjnego MNTSz. Wydarzenie poddano ewaluacji (99% osób zadowolonych, 65% przyszło do muzeum po raz pierwszy), a zespołowa praca pozwoliła na poznanie wyzwań, z jakimi mierzą się pracownicy i pracowniczki kijowskiego muzeum w codziennej pracy oraz na zdiagnozowanie ich najważniejszych potrzeb. Więcej o wydarzeniu
Kolejnym etapem była wizyta grupy ukraińskiej w Muzeum POLIN w Warszawie w dniach 21-26 lipca 2019 roku. Podczas zajęć i warsztatów uczestnicy i uczestniczki wymieniali się doświadczeniami z zakresu edukacji historycznej, kulturalnej oraz antydyskryminacyjnej, wspólnie pracując nad nowym programem edukacyjnym MNTSz. „Zdecydowanie będę używać [nabytych podczas projektu umiejętności] w mojej pracy. Po pierwsze, część z nich będzie można łatwo wdrożyć podczas warsztatów rodzinnych, które planujemy uruchomić w październiku. Planujemy także nowe aktywności, w których będziemy używać cyklu Kolba oraz metod interaktywnych, które nam przedstawiono” – mówi pracowniczka MNTSz. Swoje inspiracje czerpalirównież od osób z innych instytucji kultury, które znajdują się w Warszawie. Odwiedzili m.in. Centrum Nauki Kopernik i Muzeum Warszawskiej Pragi. Dzięki tej części projektu zarówno partnerzy ukraińscy, jak i polscy zostali wyposażeni w narzędzia pozwalające im budować programy lepiej dostosowane do potrzeb społeczności zamieszkujących ich miasta. „Dzięki programowi upewniłam się, jak ważne jest konstruowanie oferty edukacyjno-kulturalnej dla społeczności ukraińskiej w Warszawie. Dotąd niewiele instytucji warszawskich myśli o Ukraińcach, dlatego cieszę się, że nasze muzeum jest prekursorem takich działań” – mówi pracowniczka Muzeum POLIN.
- Współpraca z Ukraińskiego Centrum Badań nad Zagładą w Kijowie (UCHS).
W ramach współpracy z UCHS odbyły się dwa spotkania warsztatowe ― jedno w Warszawie, a drugie w Kijowie. Były one poświęcone analizie krajobrazu pamięci w obu miastach i refleksji nad działaniami, które można podjąć, by aktywnie ten krajobraz kształtować, promując wartości i postawy obywatelskie. Warsztaty skierowane były do pracowników instytucji zajmujących się popularyzowaniem wiedzy o historii Żydów w Europie Środkowowschodniej i edukacją antydyskryminacyjną, historyków, aktywistów i promotorów kultury.
Warszawa i Kijów to miasta mocno dotknięte przez dwudziestowieczne totalitaryzmy. Getto warszawskie było jednym z największych w okupowanej przez nazistowskie Niemcy Europie, większość jego mieszkańców zginęła w obozie zagłady w Treblince. Powstanie w getcie warszawskim i powstanie warszawskie dokończyły dzieła zniszczenia miasta. Z kolei większość Żydów mieszkający w Kijowie została zamordowana w masowych egzekucjach w Babim Jarze po wkroczeniu niemieckich oddziałów do miasta w 1941 roku. Zniszczenia dokonane przez wojska niemieckie w mieście były ogromne. Ponad 70 lat po tamtych wydarzeniach współczesna tkanka miejska w odbudowanych miastach jest miejscem spotkania rożnych narracji o przeszłości, rożnych pamięci.
Warsztaty w Warszawie odbyły się w dniach 22―24 lipca 2019 roku. Analizując krajobraz pamięci w Warszawie, uczestnicy i uczestniczki pracowali w polsko-ukraińskich parach nad pięcioma zagadnieniami: Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, perspektywa kobieca, dwa powstania (w getcie warszawskim oraz warszawskie), dekomunizacja, współczesne upamiętniania. Poznali Muzeum POLIN i SŻIH oraz ich działalność, w tym akcję społeczno-edukacyjną „Żonkile”, budującą z sukcesem pamięć o powstaniu w getcie warszawskim. Uczestniczyli w oprowadzaniu kuratorskim po wystawie „POMNIK. Europa Środkowo-Wschodnia 1918-2018” w Królikarni oraz po wystawie stałej Muzeum Katyńskiego. Ważnym momentem dla całej grupy był udział w marszu upamiętniającym wielką akcję likwidacyjną getta warszawskiego 22 lipca 2019 roku. Odwołując się do własnych doświadczeń, dyskutowali o wyzwaniach organizowania programów publicznych (poczynając od pozyskiwania funduszy, przez administrowanie projektem, aż po realizację wydarzeń).
Spotkanie w Kijowie (10―14 sierpnia 2019 roku) było kontynuacją warsztatów w Warszawie. Uczestnicy i uczestniczki odwiedzili Muzeum Historii Ukrainy w II wojnie światowej, miejsca pamięci ofiar stalinowskich w Bykowni i nazistowskich w Babim Jarze. Zwiedzili Majdan i miejsca Rewolucji Godności oraz odwiedzili centrum informacji powstającego Muzeum Majdanu.
Tematem dyskusji były m.in.: kształtowanie tożsamości; konflikty różnych pamięci, wpływ współczesnych wydarzeń na postrzeganie i tworzenie praktyk upamiętniania oraz problem lokalnych upamiętnień i działań mających na celu włączanie lokalnych społeczności. Osoby uczestniczące opracowały również zestaw dobrych praktyk i rekomendacji do pracy z pamięcią z zamiarem udostępnienia go w przyszłości szerokiej publiczności na stronach internetowych zaangażowanych instytucji.
„To jeden z najlepszych międzynarodowych programów, w jakich wzięłam udział” – mówi jedna z uczestniczek z Polski – „przede wszystkim byłam zaskoczona, że Warszawa i Kijów mogą mieć tyle wspólnego i że nasza dyskusja okaże się wyjątkowo kształcąca na wielu poziomach! Program otworzył mi oczy na ukraińską perspektywę i uwrażliwił na współczesne wydarzenia w tym kraju”.
Projekt współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach programu RITA – Przemiany w regionie, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji.
